Burgerparticipatie: meer betrokkenheid door fysieke ontmoetingen

Buurtnetwerk Hoplr staat voor buurtcommunicatie en burgerparticipatie, maar om succesvolle en representatieve burgerparticipatie te bekomen, zijn er naast een digitaal platform nog twee niet-digitale ingrediënten essentieel: een sterke lokale community enerzijds en fysieke ontmoetingen anderzijds. Kortweg sociale cohesie.

Hoplr kan steden en gemeenten helpen bij het faciliteren en bewerkstelligen van beide. Over de uitbouw van sterke lokale communities hebben we het al uitvoerig gehad. In dit artikel gaan we vervolgens dieper in op de niet-digitale ingrediënten. De vraag is tweeledig. Ten eerste: welk effect hebben fysieke ontmoetingen op burgerparticipatie en ten tweede: hoe stimuleert Hoplr fysieke ontmoetingen?

Welk effect hebben ‘fysieke’ ontmoetingen op burgerparticipatie?

We zegden het al in dit artikel over bottom-up en top-down participatie:

“Burgerparticipatie is geen activiteit die je zomaar even vanuit de luie zetel kan doen. Het draait om conversatie, samenwerkingen en soms zelfs even je handen vuil maken.”

Maar waarom is dat zo? Wel, face-to-face contacten bieden enkele bijzondere voordelen op vlak van inspraak en participatie.

• gevoel van betrokkenheid

• betrekken van kwetsbaren

• betrekken van doeners

• sterkere community

• participatie mix

• duurzaamheid initiatieven

1. Gevoel van betrokkenheid

Personen die zich niet betrokken voelen, zijn niet gauw bereid om zomaar een inspanning te leveren, dat spreekt voor zich. Voor burgers is dat niet anders. Niet alle inwoners van een gemeente voelen zich even betrokken bij het beleid. Zij staan bijgevolg ook niet te springen voor burgerparticipatie. Door ontmoetingen tussen buren te stimuleren, voelen individuen zich meer betrokken bij hun gemeenschap en krijgen ze mogelijks ook meer interesse voor het beleid.

Daarnaast zorgt betrokkenheid ervoor dat discussies veelal op een constructievere manier verlopen. Mensen tonen zich niet altijd van hun beste kant wanneer ze zich kunnen verstoppen achter een computerscherm. Hoe anoniemer, hoe sneller een discussie uit de hand kan lopen.

We horen vaak dat eenzelfde bericht op Hoplr een positievere en constructievere discussie teweegbrengt dan op Facebook. Buren kunnen elkaar namelijk altijd tegen het lijf lopen. Om diezelfde reden zorgen offline momenten ervoor dat deelnemers meer rekening houden met elkaars persoonlijke situaties en meningen. Zo is er meer ruimte voor compromissen.

2. Betrekken van kwetsbaren

Of het nu gaat over anderstaligen, personen die in armoede leven of personen met een beperking; voor sommigen is het niet zo vanzelfsprekend om deel te nemen aan de conversatie. Representatieve burgerparticipatie houdt echter in dat ook minderheden en kwetsbaren de kans krijgen om van zich te laten horen.

Vele belangrijke organisaties zetten zich in om die kwetsbaren een stem te geven. Bij die basis- en buurtwerkingen zijn betekenisvolle vertrouwensrelaties op lange termijn essentieel, wat ook het belang van offline ontmoetingen voor representatieve burgerparticipatie onbetwistbaar maakt.

Tot slot, laten we niet vergeten dat niet iedereen toegang heeft tot de online conversatie. Zo’n 10% van Belgische inwoners beschikt op vandaag niet over internet. 

3. Betrekken van doeners

Burgerparticipatie verplicht ons niet alleen rekening te houden met minderheden, ook de stille meerderheid mag natuurlijk niet uit de boot vallen. De minder mondige burger voelt zich soms geïntimideerd wanneer de participatiemomenten op een sterk verbale manier verlopen, of wanneer er moeilijke woorden en concepten worden gebruikt.

Zij willen niet meepraten, maar mogelijks wel meedoen. Wanneer burgerparticipatie dan actiegericht is – denk aan een gezamenlijke opruimactie – is er niet enkel sprake van directe impact op de stad of gemeente; ook de minder mondige burger krijgt de mogelijkheid om zijn of haar steentje bij te dragen.

4. Sterkere community

Fysieke ontmoetingen tussen buren zijn er natuurlijk niet uitsluitend met burgerparticipatie als doel. Hoplr is er in eerste instantie gekomen om buren dichter bij elkaar te brengen. Zo is er minder isolement. Buurtfeesten, garageverkopen, infosessies,… kunnen allemaal helpen om de sociale cohesie in een buurt te versterken.

Dat op zich zorgt echter ook weer voor efficiëntere burgerparticipatie. Een sterkere community biedt namelijk een breder draagvlak voor bevragingen enerzijds en voor een vruchtbare voedingsbodem voor burgerinitiatieven anderzijds.

5. Participatie mix

Wanneer lokale overheden één of meerdere zaken aan burgers willen voorleggen, spelen de bevragingsmethodieken vanzelfsprekend een grote rol. Het gebruik van een veelvoud van tools garandeert het grootst mogelijke bereik. Als een overheid blijft openstaan voor offline opties, heeft ze automatisch meer kans om een zo volledig mogelijk beeld te scheppen.

Daarnaast leidt offline burgerparticipatie tot co-creatie. Burgers worden niet alleen uitgenodigd om bijvoorbeeld hun meningen en ideeën te delen; tijdens offline participatiemomenten steken overheid en burgers de handen samen uit de mouwen.

6. Duurzaamheid initiatieven

Als burgerinitiatieven eenmaal worden opgestart, blijkt dat ze een langer leven beschonken zijn wanneer de deelnemers veel contact met elkaar en met de buitenwereld hebben. Op die manier kunnen initiatiefnemers vaak op meer vrijwilligers en andere betrokkenen rekenen.

Hoe stimuleert Hoplr fysieke ontmoetingen?

Als het offline verhaal zo belangrijk is om betekenisvolle participatie te laten plaatsvinden, waarom zou een overheid dan nog investeren in online tools? Bedenk dan dat fysieke ontmoetingen heel wat meer inspanning en tijd vragen van zowel burger als overheid.

Lang niet alle burgers zijn bereid om werk- of privéleven te verstoren voor een kans tot inspraak. Buurtnetwerk Hoplr geeft bewoners in drukke tijden de kans om de buurt te beleven op hun eigen tempo, om ontmoetingen te organiseren, én om te participeren. Langs de andere kant is het ook voor de lokale overheid veel makkelijker om digitaal een grote groep te bevragen en de resultaten vlot te verzamelen. De combinatie van zowel online als offline participatiemethoden zorgen dus voor een versterkend effect en een zo groot mogelijk bereik.

De weg naar representatieve burgerparticipatie

De wisselwerking tussen digitale tools, fysieke ontmoetingen en sociale cohesie werkt versterkend en biedt een set participatiemethoden die voor maximaal bereik en betrokkenheid zorgen.

Hoplr stimuleert fysieke ontmoetingen op twee fronten: bottom-up en top-down.

Bottom-up ontmoetingen

Net zoals we het bij bottom-up participatie hebben over burgerinitiatieven, kunnen we ook spreken van bottom-up ontmoetingen. Dan nemen burgers initiatief om samen te komen. Een digitaal platform kan hierbij helpen. Idealiter spoort zo’n platform de buren verder aan om elkaar in levende lijve te ontmoeten. Hiervoor biedt Hoplr specifieke functionaliteiten.

Buurtkalender

Het concept ‘buurtkalender’ lijkt eenvoudig, maar hoe je deze inricht om zoveel mogelijk fysieke ontmoetingen in de hand te werken; dat is niet zo vanzelfsprekend. Standaard denk je bij een kalender aan een overzicht van wat er zoal te doen is. Ook Hoplr was oorspronkelijk op deze manier ingericht. Net zoals in de UiT-agenda of op Facebook, vond je in de Hoplr-kalender destijds uitsluitend evenementen en activiteiten die al vastlagen.

Begin dit jaar hebben we het echter over een andere boeg gegooid. Want wij vonden dat onze buurtkalender de buren:

– moet inspireren om op verschillende manieren samen te komen;

– moet stimuleren om zelf initiatief te nemen;

– moet helpen om activiteiten te organiseren.

Evenementen voor de buurt, door de buurt dus. Zo evolueerde de passieve kalender naar een echte actieve buurtkalender. Geen ‘nightlife events’ of ‘concerten’ meer, maar wel opruimacties, buurtfeestjes en garageverkopen.

Door afgebakende thema’s voor te stellen bij het aanmaken van een evenement houden we de kalender niet alleen vrij van commerciële zaken; we inspireren de buren met leuke ideeën en stimuleren ze om initiatief te nemen.

Bij het aanmaken van een nieuwe activiteit is het ook mogelijk om de datum in eerste instantie open te laten. Zo kunnen buren onderling een datum afspreken. Op deze manier wordt het zetten van die eerste stap weer wat vergemakkelijkt.

Hulpvragen en spullen delen

Georganiseerde activiteiten zijn echter niet de enige aanleiding voor Hoplr-buren om fysiek met elkaar in contact te komen. Via het buurtplatform kunnen buren namelijk ook op elkaar rekenen om spullen uit te wisselen en hulp te vragen.

Wanneer buren Hoplr gebruiken om een ladder of babysit in de buurt te vinden – in plaats van bijvoorbeeld in hun vriendenkring – vindt er vanzelfsprekend ook weer een fysiek contact plaats.

Resultaten

Sinds vorig jaar zijn met behulp van Hoplr zo’n 17.971 offline ontmoetingen tussen buren ontstaan. Dat zijn er gemiddeld zo’n 18 per buurt. 5.573 daarvan waren geplande evenementen die in de kalender werden aangekondigd. Verder werden er 9.774 hulpvragen en 2.624 uitwisselingen van spullen gelanceerd. Los daarvan ontvangen we vaak verhalen dat buren elkaar dankzij Hoplr op straat herkennen, waardoor spontaan een babbeltje ontstaat.

Top-down ontmoetingen

In het geval van top-down ontmoetingen gaat de overheid burgers actief samenbrengen. Of het nu over een familie-evenement, nieuwjaarsreceptie of een opportuniteit tot participatie gaat; ook lokale overheden kunnen gebruik maken van de buurtkalender, met behulp van het Service Dashboard.

Verder kunnen ze steeds op de steun rekenen van Hoplr, ook voor het fysiek samenbrengen van buren. Zo is ons team bij evenementen en infosessies altijd graag van de partij.

Conclusie

Voor ons vertrekt burgerparticipatie vanuit de gemeenschap. Samenhangende communities zijn het allerbelangrijkste ingrediënt. Fysieke ontmoetingen en digitale tools versterken de sociale cohesie niet alleen, ze zullen uiteindelijk ook nodig zijn om betekenisvolle participatie daadwerkelijk tot stand te laten komen.

Daarom hebben we als online platform veel aandacht voor offline ontmoetingen. Alleen zo brengen we overheid en burger (ook letterlijk) dichter bij elkaar.

Digitale participatie is dus zeker geen illusie, maar zonder de betrokkenheid van de lokale gemeenschap kan het de beoogde impact missen. En dat zou een zonde zijn van de inspanningen en verwachtingen van zowel burger als lokale overheid.

Images: © Sebastiaan ter Burg / © Paul en Menno Ridderhof / © Hannes De Geest